Als gevolg van de coronapandemie bevinden we ons mondiaal in een bijzondere situatie. Deze periode vraagt om focus voor de resterende bestuursperiode en soms om bijstelling van oorspronkelijke ambities, het verleggen van accenten en flexibel inspelen op actualiteiten. De raad sprak zich daarom op 2 juli 2020 uit over de doelen en concrete resultaten waarop we willen focussen met een unanieme motie ‘Ommen er bovenop’. Die motie beschrijft in 8 concrete doelstellingen de realisatie van het bestuursakkoord voor de resterende periode met vooral focus op die zaken waarmee we de samenleving ondersteunen tijdens en na de coronapandemie en waarmee we de gevolgen hiervan beperken. Die doelstellingen komen niet in de plaats van het bestuursakkoord ‘Samen Ommen!’ maar zijn een aanscherping of aanvulling, die de agenda voor het resterende deel van deze bestuursperiode bepalen:  

1. Zorg voor elkaar en noaberschap versterken, extra financiering, tijd en aandacht inzetten voor preventie en noaberschap.
2. Met buurt-/wijkbudget burgerinitiatieven extra stimuleren.
3. Eenduidig communiceren.
4. Promotiecampagne voeren voor gemeenten Ommen en Vechtdal.
5. Ruimte geven aan ondernemers en het toeristenseizoen verlengen.
6. Anders omgaan met de openbare ruimte, onze mooie natuur en agrarische bedrijven.
7. Niet bezuinigen, maar juist anticyclisch investeren.
8. Onnodige regels afschaffen.

Financieel Perspectief

Duurzaam financieel beleid is één van de pijlers van het bestuursakkoord. Deze pijler is ook de reden dat wij medio 2020 geen reguliere kadernota konden voorleggen, maar kozen voor deze perspectiefnota in combinatie met een beleidsneutrale begroting. Tegelijkertijd voerden we een ombuigingsoperatie door van in totaal € 1,5 miljoen. Hiermee creëren we in principe voldoende ruimte voor de benodigde structurele dekking én de gewenste anticyclische investeringen.

Met deze perspectiefnota realiseren we grotendeels de doelstellingen van het bestuursakkoord, aangevuld met de prioriteiten geformuleerd in de motie ‘Ommen er bovenop’ van 2 juli. En hebben we een meerjarig sluitende begroting met enige financiële ruimte voor het opvangen van tegenvallers.

Kaders en ontwikkelingen

In mei 2018 stelden we voor, door en met de samenleving het bestuursakkoord ‘Samen Ommen!’ op met daarin de volgende uitgangspunten als basis:

• Samen bouwen wij aan een sterk, sociaal en samenwerkingsgericht Ommen.  
• Wij willen meer regie en eigenaarschap voor de inwoners, waarbij de gemeente faciliteert en ondersteunt.  
• Wij zijn en blijven een kleine zelfstandige gemeente.
• Lokale en regionale samenwerking vinden wij cruciaal. Alleen kunnen en willen wij het niet, samen wel!  

Een belangrijk onderdeel van het bestuursakkoord is de Ommer Agenda, waarin de samenleving en inwoners centraal staan. Voor de gewenste ontwikkeling ‘minder overheid, meer samenleving’ gaan we in gesprek met inwoners over belangrijke, maatschappelijke thema's. Participatie en coproductie zijn belangrijke overkoepelende thema’s in het bestuursakkoord en in de Ommer Agenda. Enerzijds spelen wij een actieve rol in burgerparticipatie voor het creëren van draagvlak voor onze besluiten.  Anderzijds stimuleren we overheidsparticipatie, waarin onze inwoners actief de rol pakken voor het initiëren en uitvoeren van maatschappelijke initiatieven of deze van ons overnemen.
De kanteling naar een netwerksamenleving waarin bedrijven, organisaties en inwoners vaker het heft in eigen hand nemen, vraagt veel van onze rol en flexibiliteit. In bijlage 2 vatten we onze hiervoor eerder geformuleerde uitgangspunten samen. Het is belangrijk dat we op dit punt  dezelfde taal (blijven) spreken. En dat we vanuit onze verschillende rollen richting geven aan die zaken, die er echt toe doen voor Ommen en de Ommer samenleving. Dit vereist regelmatige reflectie: doen we de dingen goed en doen we de goede dingen? Dit bereiken we door meer opgavegericht te werken bij vooral die (maatschappelijke) vraagstukken, die organisatie-overstijgend zijn en die we in cocreatie met gelijkwaardige partners oplossen.

Uit onze organisatieopzet en besturingsfilosofie blijkt dat we al veel samen met anderen doen. Deels zijn dit de gewone ‘going concern’ werkzaamheden op contractbasis. Maar onze wens is om steeds meer andere werkzaamheden en taken samen met de samenleving op te pakken of zelfs aan de samenleving over te laten. Dit betekent voor ons het in vertrouwen ‘loslaten’ en dynamischer inspelen op actuele ontwikkelingen en vragen uit de samenleving. Dit is een gezamenlijk groeiproces. Omdat we voor het uitvoeren van onze taken geen oneindig beschikbare middelen hebben, is het belangrijk om in sommige gevallen te bepalen wat niet langer nodig is en wanneer we tevreden zijn.

Meer overlaten aan de samenleving betekent loslaten op details en verantwoordelijkheid nemen voor resultaten. Het nemen van die verantwoordelijkheid geldt ook in toenemende mate voor de samenleving, die niet langer voor alles terugvalt op de gemeente. Samen maken we Ommen!

De functie van de perspectiefnota in de reguliere P&C cyclus

In onze reguliere planning-en-controlcyclus nemen we in een kadernota de onvermijdelijke kostenwijzigingen en kosten voor de belangrijkste beleidswijzigingen op. Voorafgaand aan het vaststellen van de begroting, bieden we die kadernota aan voor besluitvorming door de raad.

In 2020 moesten we echter volstaan met een kaderbrief, met daarin alleen de belangrijkste uitgangspunten voor de begroting. Er waren namelijk diverse financiële onzekerheden, die zonder maatregelen of meer duidelijkheid een te grote impact hadden op de begroting. Het betrof onder meer de onzekerheden door de coronapandemie, het Rijksvoornemen over de herverdeling van het gemeentefonds en de onzekere stijging van kosten in het Sociaal Domein.

Om voor een structureel dekkende begroting te zorgen, met ruimte voor beleidswijzigingen en  realisatie van het bestuursakkoord, formuleerden we in het voorjaar van 2020 een ombuigingsdoelstelling van € 1,5 miljoen. Het bureau Berenschot ondersteunde ons in dit proces en beschreef de voorstellen voor ombuiging in haar rapport ‘Ommen – Mogelijkheden aan de Vecht’.

Bij het vaststellen van de beleidsneutrale begroting hebben we toegezegd om begin 2021 inzicht te geven in de uitkomsten van de ombuigdoelstelling en in de noodzakelijke/gewenste middelen voor het doorvoeren van beleidswijzigingen. Om verwarring met de kadernota te voorkomen en gezien de periode waarin de raad het ontvangt, noemen we dit document de perspectiefnota. Dit sluit goed aan bij de gedachte dat we in deze moeilijke periode toch ook graag met de blik vooruit een toekomstperspectief schetsen.

In de beleidsneutrale begroting 2021 stelden we de financiële uitgangspunten al vast. In deze perspectiefnota stellen we de beleidskaders en wijzigingen voor, die we waar mogelijk vertaalden naar concrete bedragen. Deze betreffen incidentele en/of structurele effecten. Voor die onderdelen waarvoor dit nog onvoldoende bekend is, namen we ‘PM’ posten op. Daarnaast schetsten we in deze perspectiefnota ontwikkelingen, waarvan de mogelijk toekomstige impact op besluitvorming nog niet helder is.

Omdat 2021 het laatste jaar is voor de gemeenteraadsverkiezingen, is dit de laatste beleidsnota van deze bestuursperiode. En biedt het daarmee de ‘laatste’ mogelijkheid voor de raad om kaders voor de begroting te stellen. Voor de begroting van 2022 volstaan we, zoals gebruikelijk is in het jaar voor de gemeenteraadsverkiezingen, met een kaderbrief.

Afbeelding: P&C-cyclus in samenhang