Omgevingskwaliteit

We realiseren vrijwel alle voorgenomen ambities voor dit programma in deze bestuursperiode. Uitzonderingen hierop vormen deze 2 punten:

• Het structureel verbeteren van de OV-lijn 31. Deze vervalt grotendeels per december 2020 en wordt gedurende 1 jaar een scholierenlijn. Daarna vervalt de lijn definitief.
• Het opstellen van een plan van aanpak voor het verbeteren van de kwaliteit van gescheiden deelstromen. Volgens de huidige resultaten van afvalinzameling in de afvalmonitor blijkt deze uitvoering geen prioriteit.

De omgevingsvisie is een belangrijk beleidsinstrument voor een leefbaar en veilig Ommen. De ontwikkeling van deze visie kwam minder vlot op gang als gevolg van de coronapandemie. Participatie van onze inwoners is voor deze visie essentieel. We zochten en vonden hier coronaproof alternatieven voor en dat bracht het proces goed op gang.

In de uitvoering van lokale thema’s staan bereikbaarheid, verkeersproblematiek en doorstroming van het verkeer in het centrum centraal. Om die aspecten verder te verbeteren, voerden we een uitgebreide analyse uit. Op basis daarvan zijn er concrete verbetervoorstellen geformuleerd. Voor de uitvoering hiervan, vragen we in deze perspectiefnota de financiële middelen. Hetzelfde geldt voor benodigde investeringen voor het verbeteren van de fietspadenstructuur.

Vanuit de duurzaamheidsagenda ligt de focus regionaal op de totstandkoming van de Regionale Energie Strategie (RES) en lokaal op het ontwikkelen van de Ommer Energievisie. In 2021 stellen we ons duurzaamheidsprogramma vast, inclusief ons beleid voor de warmtetransitie. Naast deze doelstellingen voor duurzaamheid op de lange termijn, boeken we ook op korte termijn concrete, belangrijke resultaten. Zoals de verlaging van het energiegebruik bij zwembad de Carrousel met minimaal 30%  door het  plaatsen van zonnecollectoren en de overgang op ledverlichting. Naast energie is hergebruik ook een belangrijk aspect van duurzaamheid. De pilot Ommerkanaal is hiervan een mooi voorbeeld. Hierin participeert de Stichting Duurzaam Ommerkanaal, die ervoor zorgt dat dat vrijkomend maaisel uit gemeentelijke bermen hergebruikt wordt op omringende akker- en weilanden.

De ontwikkelingen binnen de woningbouw verlopen voorspoedig. Zo versnellen we met de ontwikkeling van Vlierlanden 2 nu de stikstofproblematiek niet langer een obstakel vormt. Ook de ontwikkeling van Haven Oost gaat voorspoedig en is aanbeland in de fase van stedenbouwkundige visie. Witharen en Beerzerveld zijn positieve woonontwikkelingen in de kernen. De veiligheidsmonitor voerden we in 2020 bewust niet uit. We wilden onze inwoners tijdens de coronapandemie niet overvragen. We troffen wel alle voorbereidingen om de monitor in 2021 uit te voeren.

Mede als een gevolg van de coronapandemie ontstond er vertraging in enkele landelijke beleidsontwikkelingen. Bijvoorbeeld in de realisatie van de omgevingsvisie, de ingang van Omgevingswet en Wet kwaliteitsborging. Hoewel de aandacht iets verschoven lijkt wordt er toegewerkt naar een passende oplossing voor het stikstofbeleid. De druk en behoefte op de woningmarkt is onverminderd groot, mede door de huishoudverdunning. Er wordt nog voortvarend gewerkt aan het bereiken van klimaatdoelstellingen en het beëindigen van gebruik van fossiele brandstoffen.

De coronapandemie en de effecten daarvan op onze samenleving en economie, bieden ook veel nieuwe inzichten die ongetwijfeld onze visies en ontwikkelingen beïnvloeden op een manier die we nog geen jaar geleden niet voor ons zagen. In de samenleving is meer aandacht voor onze gezondheid en kwetsbaarheid en die leidt tot een ander perspectief op hoe wij omgaan met onze leefomgeving.

Verder werd duidelijk dat de maakbaarheid van onze samenleving beperkt is. Het thuiswerken en de digitalisering namen een enorme vlucht . Hierdoor is een ‘nieuw’ normaal ontstaan, waardoor we niet zomaar naar het oude terugkeren. Dit heeft ongetwijfeld effect op onze infrastructuur en zal andere eisen stellen aan onze bedrijfs- en kantoorgebouwen en de woningmarkt. De economische effecten van de pandemie geven hier een tegengewicht of versnelling aan. Houden we daarnaast rekening met het effect van de dubbele vergrijzing waarvan  we aan de vooravond staan, dan is het redelijk om te verwachten dat er qua visie en beleid op omgevingskwaliteit sprake zal zijn van een pré- en postcorona tijdperk.

Diverse kleinere beleidsontwikkelingen binnen het programma

Voor het realiseren van onze ombuigingsdoelstelling, stelden we diverse kleinere structurele budgetten in op nul, volgens de methode Zero Based Budgeting. Het betreft hier budgetten binnen de kostenplaats, die in het verleden ook werden ingezet voor incidentele vraagstukken of opdrachten. Dit betekent dat als er nu budget nodig is, we dit incidenteel moeten voorleggen. Hierdoor ontstaat er meer transparantie en minder druk op de structurele middelen. Voor 2021 willen we een aantal specifieke beleidsvragen beantwoorden. Dit vraagt om externe expertise die we volgens onze 0rganisatiefilosofie (generalisten) niet in huis hebben. Voor 2021 leveren we met behulp van extern ingeschakelde expertise een viertal producten op. Het totale hiervoor benodigde incidentele budget bedraagt € 55.000.

Op te leveren producten:

• Notitie intensieve veehouderij; de landelijk maatschappelijke discussie over de intensieve veehouderij voert men ook vaker in Ommen. Met een notitie geven we inzicht in de omvang, soorten en verschillende werkwijzen van intensieve veehouderij en de toekomstige mogelijkheden die wij hiervoor zien in onze gemeente.
• Visie duurzaam bosbeheer; onze gemeente heeft veel bossen in eigendom. Een actuele visie op het beheer, in relatie tot vraagstukken als klimaatverandering, biodiversiteit en de landelijke bossenstrategie, ontbreekt. Voor een duurzame en economische ontwikkeling van onze bossen is een actuele visie nodig.
• Notitie huisvesting arbeidsmigranten; arbeidsmigranten zijn van groot economische belang voor onze regio. Goede huisvesting voor hen is een belangrijk aandachtspunt. In de notitie stellen we ruimtelijke en juridische kaders op. De notitie biedt ook handvaten voor het optreden tegen ongewenste en/of niet passende concentraties van huisvesting. De ontwikkeling van deze notitie hangt duidelijk samen met het project vitale vakantieparken.
• Notitie tiny houses; vanuit onze gemeente ontstaan er initiatieven om tiny houses te bouwen. Dit staat ook in de prestatieafspraken met Vechtdal Wonen. De notitie schept duidelijkheid over de condities waaronder en voorwaarden waarop wij meewerken aan de realisatie van tiny houses.

Verhogen budget wegenonderhoud

Bij de vaststelling van het IBOR-beleidskader in 2014 constateerden we al dat de destijds noodzakelijke bezuinigingen op termijn de kwaliteit van onze wegen beïnvloedt. We zien nu inderdaad dat het onderhoudsniveau van onze wegen langzaam achteruit gaat. Het huidige onderhoudsbudget voor groot onderhoud wegverhardingen is jaarlijks €285.000. Dit is onvoldoende om het gewenste niveau in de toekomst op peil te houden. Volgens een analyse van het beheersysteem is er in de komende 5 jaar ongeveer € 3,64 miljoen nodig voor wegenonderhoud. Als we onvoldoende investeren in onderhoud, leidt dit mogelijk tot kapitaalvernietiging en zakt 20% van ons wegareaal onder het afgesproken niveau. De kwaliteit van het wegareaal ligt in enkele woonwijken al onder het afgesproken B-niveau en 15% van de fietspaden ligt onder het afgesproken A-niveau.

Om verdere teruggang in kwaliteit te voorkomen is prioriteren niet langer een optie. Daarom voor om fasegewijs het budget jaarlijks met € 100.000 verhogen tot het jaarlijkse onderhoudsbedrag uitkomt op € 685.000. Met dit budget houden we de kwaliteit voor lange termijn op orde en voldoen we aan de afgesproken IBOR-kwaliteit. Voor dit budget zoeken we verbinding met andere aan het verkeer gerelateerde investeringen, zoals bij de Laarakkers. We brengen jaarlijks in beeld welke kosten we op deze manier ten laste brengen van andere investeringen.

Bermversteviging

De raad ontving al eerder het met plaatselijke belangen en LTO afgestemde programma voor bermversteviging in 2020 en 2021. Daarin gaven we ook aan dat we het resterende onderhoud voor bermversteviging in Ommen ramen op € 750.000. Het huidige onderhoudsprogramma wegen loopt tot en met 2022. In 2022 plannen we geen bermversteviging, omdat er voor het onderhoud in dat jaar hiervoor geen geschikte wegen zijn. In het nieuwe onderhoudsprogramma wegen 2023-2025 nemen we graag opnieuw het verstevigen van wegbermen mee. Hiervoor nemen we in deze perspectiefnota middelen op voor 2023 en 2024.

Ontsluiting structuur centrum Ommen

Om de ontsluitingsstructuur van het centrum van Ommen te verbeteren, pakken we in een juiste volgorde meerdere verkeersknelpunten aan. Hierover is al een (principe) besluit genomen in de raadsvergadering van januari 2021. Het betreft het:

•   Opwaarderen van de rondweg N347.
•   Herinrichten en realiseren van een vrij liggend fietspad aan de Chevalleraustraat.
•   Aanpassen van de interne verkeerscirculatie in woonwijken.
•   Nemen van maatregelen aan de Vechtkade.
•   Nemen van maatregelen aan de Pr. Julianastraat/Schurinkstraat.   
•   Aanpassen van het kruispunt Pr. Julianastraat/Vechtkade.   

Daarnaast nemen we enkele noodzakelijke, ondersteunende maatregelen voor het verbeteren van de ontsluitingsstructuur:

• Het onder meer verbreden van rijbanen om de toegestane snelheid waar mogelijk op te waarderen naar 70 km/uur. Hiermee richten we de rondweg N347 zo verkeersveilig mogelijk in en faciliteert de rondweg het verkeer optimaal.
• Het optimaal inrichten van de gebiedsontsluitingswegen in de kern van Ommen (Danteweg, Chevalleraustraat, Schurinkstraat) voor toenemende ontsluiting van het interne verkeer in de kern van Ommen. Dat betekent voldoende ruimte voor het afwikkelen van het verkeer, veilig ingerichte kruispunten en vrij liggende fietspaden. De Chevalleraustraat voldoet hier nog niet aan.
• Een verkeerscirculatieplan opstellen met maatregelen voor woonwijken, om overlast door sluipverkeer voor bijvoorbeeld de Vechtkade te voorkomen.
• De Vechtkade volledig vrijmaken van gemotoriseerd verkeer en de bestaande rijbaan beschikbaar stellen aan fietsers en voetgangers. De bestaande fietsinfrastructuur vanaf de brug heffen we op en transformeren we tot groen. Uiteraard blijft de Vechtkade bereikbaar voor hulpdiensten en incidenteel vrachtverkeer. Voor de uitvoering zijn er verschillende mogelijkheden, daarom geven we de investering in een bandbreedte aan.
• Voor de maatregelen in de Pr. Julianastraat/Schurinkstraat zijn er twee varianten: creëren van  eenrichtingsverkeer (noord-zuid) of een knip in de weg maken. Bij de eenrichtingsvariant versmallen we de Pr. Julianastraat/Schurinkstraat en maken we hier één erftoegangsweg van. Bij de tweede variant maken we een knip in de Pr. Julianastraat/Schurinkstraat, zodat ze fungeren als twee losgekoppelde erftoegangswegen. De verkeersintensiteit neemt in beide varianten fors af. De keuze bepaalt de kosten, daarom geven we deze in een bandbreedte weer.
• Dankzij de maatregelen voor de Julianastraat/Schurinkstraat en het verkeersvrij maken van de Vechtkade, neemt de verkeersveiligheid op het kruispunt toe en zijn er vanuit verkeerskundig oogpunt alleen beperkte aanpassingen in de huidige structuur nodig. Dit zie je terug in de investering.

Aanleg fietstunnel Slagenweg

Voor de verkeersveiligheid is er bij de inrichting van de verkeerscirculatie behoefte aan een fietstunnel onder de Slagenweg. Dit pakken we op na de realisatie van Kindplein Oost. De kosten voor de aanleg van een fietstunnel ramen we op € 900.000, de daarbij behorende kapitaallasten bedragen € 27.000.

Verkeersinfra Kindplein West, aanpassing Kruispunten

Op 29 juni 2017 is een motie aangenomen voor de verbetering van de kruispunten op de Danteweg/Chevalleraustraat en Patrijsstraat/Kievitstraat. In 2018 meldde het college al deze verbetering te combineren met het verkeersplan Kindplein West. Voor het uitwerken van die plannen is in de begroting € 90.000 voorbereidingskrediet beschikbaar gesteld. Voor de realisatie werd in 2018 in totaal € 360.000 begroot, maar dit is nog niet aangewend. In 2021 ronden we in samenspraak met de klankbordgroep de planvorming af en starten we met de realisatie van deze verkeersplannen. De totale investering voor de verkeersinfrastructuur rondom Kindplein West en verbetering van de kruispunten Danteweg/Chevalleraustraat en Patrijsstraat/Kievitstraat ramen we op € 540.000. Voor de helft van dit bedrag vroegen we subsidie aan bij de provincie. Rest er nog een noodzakelijke investering van € 360.000.

Fietspadenplan en verbetering fiets- en verkeersveiligheid

Op 7 november 2019 is een motie aangenomen voor een inventarisatie van nieuwe fietspaden en verbetering van bestaande fietspaden. In deze raadsvergadering is ook een motie aangenomen voor de verbreding van het fietspad (Stuwepad) Vilsteren. Verder spraken we in de commissievergadering van oktober 2020 over de noodzakelijke investeringen voor de fietsroutes Dante. De besluitvorming hierover is opgeschort in verband met enkele te beantwoorden vragen. In november 2020 is de raad via een informele informatiebijeenkomst bijgepraat over de stand van zaken van het op te stellen fietspadenplan, inclusief een eerste indicatie van de inventarisatie en prioritering. In 2021 willen we het fietspadenplan afronden en de motie voor het Stuwepad en realisatie van de fietsroute Dante uitvoeren. In 2022 willen we direct na de besluitvorming over het fietspadenplan ook met die uitvoering starten. Daarom reserveren we hiervoor alvast een structureel budget, gebaseerd op een eerst analyse van voorlopige prioritering. Een toelichting hierop staat in bijlage 3. Kortom, concreet stellen wij voor:

Realisatie/oplevering  in 2021:
•   Fietspadenplan

o   Opleveren van een fietspadenplan met de besproken prioriteiten.

•   Verbreden Stuwepad Vilsteren

o   Verbreding en indien nodig lokaal verleggen van het huidige, 1,7 kilometer lange (toeristische) fietspad vanaf de Vilsterseweg naar de stuw in Vilsteren.

•   Fietsroute Dante

o   Als wordt ingestemd met het separate voorstel hiervoor, is na aftrek van de geraamde subsidie van € 812.000 een gemeentelijke investering nodig van € 270.000, welke resulteert in een jaarlijkse kapitaallast van € 11.700.

Realisatie op basis van keuzes in het fietspadenplan
Voor het realiseren van de nog te maken keuzes bij de besluitvorming over het fietspadenplan, is een structureel budget nodig. Wij gaan als richtlijn uit van € 1.200.000 waarbinnen die keuzes passen. We verwachten gemiddeld 25%  aan subsidie van de provincie voor verbeteren van de verkeersveiligheid. Omdat de uitvoering meerdere jaren duurt, stellen we voor om een oplopende kapitaallast (€ 13.000, € 26.000 en € 39.000) te reserveren met ingang van 2022. De uiteindelijke kapitaallasten worden bepaald door de definitieve keuze in het fietspadenplan.

Verlichtingsportalen zebrapaden Stationsweg

In navolging van de Juliana- en Schurinkstraat, zijn raadsvragen gesteld over de mogelijkheden voor verlichtingsportalen bij de zebrapaden van de Stationsweg. Hoewel de situaties niet identiek zijn, hebben verlichtingsportalen bij die zebrapaden volgens ons ongetwijfeld een positief effect op de verkeersveiligheid. In de beantwoording van deze vragen hebben we de raad over ons standpunt geïnformeerd. Omdat hier in de begroting geen ruimte voor is, stellen wij voor om een investeringskrediet van € 32.000 beschikbaar te stellen, de daarbij behorende kapitaallasten bedragen € 2.000.

Implementatieproces Omgevingswet

Gemeenten krijgen van 1 januari 2022 tot 31 december 2029 de tijd om over te schakelen naar een omgevingsplan dat voldoet aan de eisen in de Omgevingswet, die per 1 januari 2022 ingaat. Wij willen in de loop van 2026 (mogelijke uitloop naar 2027) één definitief omgevingsplan realiseren dat aan alle eisen van de Omgevingswet voldoet. Zodra de Omgevingswet ingaat, werken gemeenten op basis van het overgangsrecht met een tijdelijk omgevingsplan. Dit bestaat onder meer uit planologische regelingen, eigen autonome verordeningen voor de fysieke leefomgeving en de bruidsschat (regels vanuit het Rijk voor gemeenten). Alle regelingen landen uiteindelijk in ons definitieve omgevingsplan, dat vóór 2029 gereed moet zijn.
Vanwege ons uitgebreide grondgebied stellen we voor om via het werken met deelgebieden uiteindelijk één definitief omgevingsplan voor de gemeente Ommen te realiseren. Die deelgebieden sluiten aan op de huidige gebiedsgerichte bestemmingsplannen van Ommen. Bovendien lenen ze zich qua omvang, problematiek en praktische toepassing voor een uiteindelijke ombouw van bestemmingsplannen naar ons definitieve omgevingsplan.
De kosten voor dit project zijn in omvang en detail nog niet helder. We ramen de externe kosten voor onder meer het opstellen van de plannen en regels op ongeveer € 500.000 en ramen voor participatie- en communicatietrajecten ongeveer €250.000. Dit zijn meerjarige incidentele projectkosten.

Onkruidbestrijding

Uit de dienstverleningsovereenkomst met Hardenberg bleek dat Hardenberg onevenredig bijdroeg in de onkruidbestrijding op verharding in Ommen. We stellen voor om die onevenredige bijdrage met ingang van 2021 rechtstreeks in onze eigen begroting op te nemen en vanaf 2021 structureel
€ 65.000 voor onkruidbestrijding te begroten. Vanuit de DVO Openbaar gebied wordt € 13.000 overgeheveld zodat netto € 52.000 benodigd is.  

Uitbreiding areaal woonwijken

Berekend op het aantal vierkante meters, is er een hoger onderhoudsbudget nodig door de uitbreiding van het areaal Haven West en Vlierlanden fase 1. Dit budget is voor wegenonderhoud, straatreiniging, onderhoud van openbare verlichting, straatmeubilair en openbaar groen.

Duurzaamheidsfonds

De energietransitie staat de komende jaren hoog op de bestuurlijke agenda. Belangrijk bij de uitwerking van deze opgave is dat het ‘haalbaar en betaalbaar’ is en dat er acceptatie en/of draagvlak is. Lokaal eigendom via lokale initiatieven en/of lokale energiecoöperaties dragen eraan bij dat zowel de lusten als lasten van initiatieven lokaal landen. Dit vergroot de acceptatie. Het duurzaamheidsfonds zal initiatieven faciliteren die het lokale eigendom oppakken, zodat deze initiatieven in hun uitwerking minimaal worden gehinderd door bijvoorbeeld onderzoekskosten en leges in de voorbereidingen. Het duurzaamheidsfonds is er voor het voorfinancieren van initiatieven met een gedegen businesscase. Die lening wordt na de realisatie afbetaald.

Wij stellen voor om voor dit duurzaamheidsfonds alvast € 200.000 beschikbaar te stellen. Het betreft hier een revolving fund en heeft daarmee geen invloed op het begrotingssaldo. De uitwerking van dit fonds bieden we aan met het beleidskader zon, waarin lokaal eigendom en acceptatie een belangrijke rol spelen.

Starterslening

Voor jongeren en/of starters is het toetreden tot de woningmarkt een grote uitdaging. Zowel in Ommen als in heel Nederland. Toch willen we ons hiervoor actief inzetten. Als voorbereiding op het nieuwe woonprogramma lieten we een analyse uitvoeren van de woonsituatie in diverse kernen. Vraag en aanbod per doelgroep is onderzocht en in beeld gebracht. Aan de hand van deze analyse denken wij dat een combinatie van maatregelen de toegang voor jongeren en/of starters tot de woningmarkt mogelijk iets gemakkelijker maakt. Het opnieuw instellen van een starterslening is één van de maatregelen. De combinatie van maatregelen bespreken we graag met de raad tijdens de behandeling van het woonprogramma.