Ombuigingsdoelstellingen

Met Berenschot onderzochten we mogelijkheden om te voldoen aan de door ons geformuleerde ombuigdoelstelling van in totaal € 1,5 miljoen. Die mogelijkheden beschrijft ze in het rapport ‘Ommen – Mogelijkheden aan de Vecht’. In onze diverse exercities met Berenschot benaderden we de begroting en de daarin opgenomen posten bewust vanuit ‘technisch’ perspectief. Zo gingen we uit van beleidswijzigingen of een scherpere begroting en lieten we de politiek/bestuurlijke wenselijk op bepaalde posten nagenoeg buiten beschouwing. Die benadering bood ruimte en resulteerde in een groot aantal posten die we aanmerken voor ombuiging. De uiteindelijke keuzes hierin liggen bij de raad.

Voor de meer administratieve ombuigingen, bekeken we vooral in welke mate begrote posten de laatste jaren benut werden. Bleek dit voor meerdere jaren niet of nauwelijks het geval, dan kunnen we die begrote posten geheel of gedeeltelijk bijstellen. Hiermee realiseren we een realistische begroting zonder teveel ’lucht’. Dit creëert meer transparantie, waarbij we wel een verhoogd risico zien op incidentele overschrijdingen. Verder stelden we in het proces met Berenschot vast dat nog niet alle begrote posten goed of voldoende gealloceerd zijn. Omdat we kozen voor een beleidsneutrale begroting, is deze aanpassing nog niet doorgevoerd. Dit betreft overigens vooral financieel neutrale verschuivingen binnen begrotingsposten, die we in 2021 administratief verwerken.

Aandachtspunten
Een belangrijke aanleiding voor de analyse van financiële ruimte voor onze ombuigdoelstelling, was de verwachting van minder inkomsten als gevolg van de herverdeling van het gemeentefonds.  Onlangs besloot de minister deze pas na 2022 door te voeren. Daarnaast is er een indicatie dat het effect hiervan iets minder groot is dan in eerste instantie verwacht. Dit alles betekent dat er wat meer ruimte is in de huidige overwegingen van de ombuiging. We blijven hier echter proactief op handelen, zodat we ook na 2023 een structureel sluitende begroting houden. Daarnaast weten we dat de complexiteit en omvang van onze taken als gemeente toenemen en de begroting niet evenredig meegroeit. Door de omvang van onze gemeente ervaren wij die effecten sneller. Positief is dat we door onze vorm en omvang flexibel acteren. Ook dit vraagt om continue waakzaamheid en keuzes maken.

Op basis van ons voorstel in paragraaf Ombuigmogelijkheden en overwegingen schetsen we het volgende beeld van de ombuigdoelstelling en meerjarige financiële ruimte die we hiermee creëren:

Bijstelling meerjarig niet/niet volledig benutte begrotingsposten

Bij de analyse van de begroting zagen we diverse posten die al meerdere jaren niet of onvolledig worden benut. Dit komt deels door het ‘versnipperde’ begrotingslandschap en verkokering door de omvang posten vanuit de BOH-administratie. Hierdoor sluiten we niet uit dat er doublures waren in de beschikbare dekking van kosten. Verder zagen we posten die we in het verleden opnamen, maar die we in de praktijk (nog) niet kunnen benutten, zoals voor asbestdaken en agrofood of een nog niet verwerkt aanbestedingsvoordeel. Voor die posten die geraamd waren voor specifieke, maar nog niet uitgevoerde beleidstaken, vragen we conform de begrotingsdoctrine opnieuw middelen aan. Het betreft hier dus ook een vervolg op het ‘zero based’ (ZBB) maken van de begroting.

Tot slot bleek de begroting redelijk risicomijdend. Dit verlaagt risico’s maar legt onnodig veel druk op de beperkt beschikbare, structurele middelen. Scherper begroten verhoogt het risico op incidentele overschrijdingen, maar maakt de (beleids)controle op realisatie (output en outcome) transparanter.

Vervallen stelpost sociaal domein

Vanuit de algemene uitkering namen we in het verleden stelposten op voor het opvangen van onzekerheden in kosten van het Sociaal Domein. Deze stelposten kunnen vervallen. Zonder volledige inzet hiervan is de raming voor het Sociaal Domein in tussentijd verhoogd.  

Verhogen inkomsten OZB - woningen

Door uitbreiding van het aantal woningen in de nieuwe wijk De Vlierlanden en diverse nieuwe appartementen aan de Vecht, kunnen we de post inkomsten via OZB (betalingsopbrengst woningeigenaren) verhogen.

Verlagen WMO Hulp bij het huishouden

Op basis van toenmalig beleid en afspraken met gecontracteerde partijen, gingen we in eerdere begrotingen uit van forse stijgingen binnen de post Wmo huishoudelijke hulp. Inmiddels is dit beleid gewijzigd en hanteren we een andere werkwijze waardoor we de raming kunnen verlagen met € 198.000.

Beëindigen vergoeding alarmopvolging

Uit de analyse van de begroting bleek dat de gemeente de kosten voor alarmopvolging bij scholen betaalt, terwijl dit valt onder de verantwoordelijkheid van de schoolbesturen die hiervoor ook vergoeding ontvangen. De scholen hadden geen bezwaar.

Continueren bijdrage vluchtelingenwerk

De bijdrage aan vluchtelingenwerk levert een belangrijke bijdrage aan onze beleidsdoelstellingen. Het heeft mogelijk een preventief effect door betere integratie en voorkomt latere kosten. Er is veel maatschappelijk draagvlak voor vluchtelingenwerk. We stellen daarom voor om de bijdrage te continueren.

Herinrichten post Maatschappelijke initiatieven

Een belangrijk onderdeel van het bestuursakkoord is de wens om overheidsparticipatie voor inwoners verder te stimuleren. In het programma ‘Interactief Ommen’ stellen we hiervoor middelen beschikbaar, oplopend tot 1% van de begroting, dus € 470.000 structureel. Hiermee ondersteunen en stimuleren we voor Ommen belangrijke maatschappelijke initiatieven, die zonder onze hulp niet of minder eenvoudig van de grond komen. Die ondersteuning kan in vorm verschillen: bestuurlijke dekking  of financiële ondersteuning bieden, expertise leveren of toegang bieden tot gemeentelijk netwerken (in combinatie met contacten).

Echter, in de praktijk blijkt dat inwoners hier de afgelopen jaren relatief beperkt een beroep op doen. Men vraagt vooral om financiële middelen in de vorm incidentele subsidies of een bijdrage in de realisatiekosten van een initiatief. Berenschot stelt daarom voor om dit budget financieel te herinrichten of incidenteel te maken. Ook gezien de forse belasting van dit budget op onze beschikbare, structurele middelen. Hoewel deze analyse feitelijk klopt, hebben we voor de ontwikkeling van onze visie als regie- netwerkgemeente die juist meer met en door de samenleving realiseert, wel structurele middelen nodig. Veel initiatieven met een structureler karakter vallen binnen de kaders van maatschappelijke initiatief en worden al gesubsidieerd. Afhankelijk van hoe breed of smal we het begrip maatschappelijk initiatief hanteren, wordt die 1% mogelijk al overschreden.  

We willen vooral op een goede manier de doelstelling van het bestuursakkoord invullen en tegelijkertijd de structurele middelen niet onnodig belasten. Daarom stellen we voor om bestaande  maatschappelijke initiatieven die door hun structurele karakter zonder twijfel onder de definitie maatschappelijk initiatief vallen, maar nog op andere posten in de begroting staan, vanaf 2021 ten laste te brengen van dit budget. De resterende structurele ruimte laten wij vrijvallen en in de plaats daarvan stellen wij de komende 3 jaar € 235.000 per jaar beschikbaar voor ondersteuning van nieuwe initiatieven.

Voorstel: passende bestaande kosten op andere plekken in deze perspectiefnota/begroting ten laste brengen van het maatschappelijk initiatiefbudget en het resterende budget te laten vrijvallen. In de plaats daarvan stellen wij de komende 3 jaar € 235.000 per jaar beschikbaar voor ondersteuning van nieuwe initiatieven.

Verplaatsen post materialen sportverenigingen

We vergoeden de materialen voor sportverenigingen altijd zeer royaal, hoewel dit geen wettelijke taak is. Als we deze vergoeding afschaffen, moeten verenigingen dit zelf organiseren via bijvoorbeeld crowdfunding of sponsoring. We hechten echter teveel waarde aan het maatschappelijk belang van onze vergoeding om deze af te schaffen. We stellen wel voor om dit budget te verplaatsen naar dat van maatschappelijke initiatieven.

Verplaatsen post subsidie openluchtbad Olde Vechte

De subsidie aan openluchtbad Olde Vechte was een ondersteuning van het stichtingsbestuur bij de start. Het bestuur heeft ondertussen eigen vermogen opgebouwd, wat beëindiging van deze subsidie legitimeert. Feitelijk is het ook een maatschappelijk initiatief, die we kunnen beschouwen als ‘Right to Challenge.’ Daarom past een verschuiving van dit budget naar dat van maatschappelijke initiatieven

Verplaatsen post subsidie speelzaal Lemele

De subsidie aan speelzaal Lemele komt voort uit een maatschappelijk initiatief en past binnen ons beleid. Hoewel het geen wettelijk taak is, zou beëindiging afbreuk doen aan ons beleid. We stellen wel voor om dit budget te verplaatsen naar dat van maatschappelijke initiatieven.

Handhaven toeristenbelasting

Met ingang van 1 januari 2020 is het tarief voor de toeristenbelasting voor vier jaar vastgesteld op
€ 1,10. We stellen voor om deze meerjarige afspraak te handhaven in plaats van deze belasting te verhogen.  

Handhaven leges omgevingsvergunningen

We verwachten dat er een volledig nieuwe tariefbepaling nodig is voor diverse omgevingsvergunningen. Hoe deze uitpakt, is nu nog niet helder. Uit onderzoek blijkt dat we de kosten voor deze vergunningen voor 72% dekken. Volgens een benchmark is een verwachte stijging van de baten met € 50.000 reëel.

De Omgevingswet en Wet kwaliteitsborging beïnvloeden echter ook de kostprijs en daarmee tariefbepaling voor deze vergunningen. Enerzijds verwachten we een daling door het onderbrengen van meer activiteiten onder algemene regels. Anderzijds brengen we wellicht leges in rekening voor bepaalde milieu(vergunning) gerelateerde activiteiten .

Kortom, er is nog veel onduidelijk. Voor 2022 passen we in ieder geval de legesverordening en tarieventabel aan op de Omgevingswet en Wet kwaliteitsborging. Een tariefsverhoging nu effectueren we pas in 2022 en wordt mogelijk daarvoor weer teruggedraaid. Daarom stellen we voor om geen verhoging door te voeren en de effecten af te wachten van de twee genoemde wetten.

Onderzoeken leges evenementen en APV-vergunningen

Vanuit beleid houden we het aanvragen van vergunningen voor evenementen laagdrempelig met  niet al te hoge kosten. Alleen voor de aanvraag brengen we leges in rekening. Hierdoor zijn leges voor evenementen en APV-vergunningen niet kostendekkend. Bij lage leges zijn de perceptiekosten relatief hoog. Een overweging is om voor bepaalde vergunningen geen leges meer te heffen. Voor de juiste keuze adviseren onderzoek naar de kostendekking en efficiëntie van deze leges. Het aanpassen van beleid en de tarieventabel adviseren we tegelijkertijd met het aanpassen van de verordening en tabel voor de Omgevingswet.  

Overdragen beheer en onderhoud molens

Het is van cultureel groot belang dat de molens in de gemeente Ommen behouden blijven en goed worden beheerd. Passend bij onze rol als regie- en netwerkgemeente zoeken we naar een partner die het beheer en onderhoud van ons overneemt en behoud van kwaliteit garandeert. Door die taken, die niet bij de gemeente horen, op deze manier over te dragen en voor ons te beëindigen, besparen we structurele en incidentele kosten.

Handhaven teruggave OZB maatschappelijke instellingen

De teruggave van OZB aan maatschappelijke instellingen kan gezien worden als een subsidie. Theoretisch kunnen we dit afschaffen, waardoor de OZB-inkomsten automatisch stijgen. Echter, deze teruggave is een recent gemaakte beleidskeuze die voortvloeit uit het bestuursakkoord en bovendien past binnen de visie om meer verantwoordelijkheid neer te leggen bij de maatschappij en haar instellingen. Daarom stellen we voor het huidige beleid te continueren.

Onderzoek alternatieve aanpak Verkeersactiviteitenplan

Het verkeersactiviteitenplan richt zich op educatie van de jeugd over verkeer. De uitvoering vergt ook ambtelijke inzet. Het is een waardevolle, maar geen wettelijke taak. In plaats van dit budget te schrappen, wat de verkeersveiligheid voor kinderen ongewenst beïnvloedt, stellen we een onderzoek voor: kunnen we dezelfde resultaten boeken op een andere, mogelijk kostenefficiëntere manier? Wellicht is samenwerking met de provincie op dit onderwerp mogelijk. Dit voorstel past bij onze visie als regie- en netwerkgemeente en is het onderzoeken waard.

Handhaven subsidie CCO (Museum)

Deze subsidie aan het CCO kunnen we mogelijk stoppen. Maar dit moment lijkt daarvoor niet het juiste, gezien de geplande nieuwvestiging. We stellen voor om op termijn andere financieringsbronnen te verkennen.

Handhaven leges Begraafrechten

Uit onderzoek door ANG naar de kostendekking van leges voor begraafrechten, blijkt er nog ruimte voor verhoging. Echter, op de totale verhouding kosten-baten van onze begraafplaatsen is het effect van een verhoging gering. Bovendien beïnvloedt het aantal begrafenissen onze inkomsten grotendeels. De verhouding kosten-baten wordt breed onderzocht en geanalyseerd. Tot deze uitkomsten stellen handhaving van de huidige leges voor.

Handhaven huur / pacht catering sporthallen (Carrousel)

De gevolgen van de coronapandemie zijn merkbaar in onder meer de omzetcijfers van de sporthallen, die noodgedwongen deuren moesten sluiten. Hoewel een verhoging van € 15.000 voor de pacht/huur voor catering mogelijk lijkt, vinden we dit nu onverantwoord. We stellen voor om de huidige huur/pacht te handhaven en te onderzoeken welke mogelijkheden er wel zijn voor besparing en/of verhoging van de huur/pacht met ingang van 2023.

Handhaven en analyseren subsidie peuterspeelzalen

Dit budget is al meerdere jaren niet benut en komt daardoor in aanmerking voor aframing. Echter, we verwachten kostenstijgingen door nieuwe ontwikkelingen (urenuitbreiding voorschoolse educatie), die mogelijk van dezelfde omvang zijn als dit budget. Daarom stellen we voor om deze post vooralsnog te handhaven en de totale kosten, inclusief te verwachten kostenstijgingen, te analyseren. En op basis van die uitkomsten eventueel aframen.