Bijlagen

De visie van onze regie- netwerkgemeente is dat dat we niet alles zelf kunnen en willen doen. De bestuurlijke vertrekpunten zoals kleinschaligheid, regionale inbedding en samenwerken met andere partijen, leiden tot de keuze om op het niveau van taken te bepalen welke taken de gemeente zelf zou willen uitvoeren en welke ze beter door of samen met anderen kan (laten) uitvoeren
Voor de taken worden 3 hoofdsmaken onderkend:

• Zelf doen: Taken zelf uitvoeren in de eigen organisatie, inclusief eigen aansturing daarop.
• Uitbesteden: Taken in opdracht laten uitvoeren door een andere partij. Sturing middels een contract/DVO. Veelal structureel voor langere tijd.
• Taken die met andere partijen (publiek of privaat) in de vorm van een samenwerking worden uitgevoerd: Denk aan projectmatige, eenmalige, ontwikkelingstaken. Ook uitbesteding aan de markt van enkelvoudige, specialistische taken of andere vormen van samenwerking zoals burgerparticipatie.

In het totale gemeentelijke takenpakket kan tussen de “hoofdsmaken” geschoven worden als de situatie daarom vraagt. In feite betreft het dus communicerende vaten. Ten opzichte van de houtskoolschets zijn bijvoorbeeld in eerste instantie meer werkzaamheden ondergebracht bij Hardenberg als onderdeel van de ontvlechtingsafspraak. Gefaseerd worden nu taken ondergebracht bij andere partijen in de vorm van uitbesteden of samenwerking dan wel tijdelijk in eigen beheer uitgevoerd.

Toelichting;

1. Met ingang van 2020 is deze DVO gesplitst in drie afzonderlijke DVO’s. Hierdoor ontstaat een beter zicht op de taakvelden en is er meer transparantie in de kosten.
2. De DVO  OG behelst het totale deel van de buiten- en binnendienst incl. civieltechnische advisering en beleid.
3. De daling in kosten t.o.v. 2019 volgt uit het feit dat voor 2019 veel extra incidentele uitgaven zijn geraamd inzake een ontwikkeling binnen dit taakveld.
4. Publiekzaken betreft voornamelijk de werkzaamheden op gebied van burgerzaken, verkiezingen, Klant contactcentrum en verplichte registraties. Deze TUC loopt tot 31-12-2021 met een optie voor verlenging van 1 jaar.
5. De DVO huur/overige kosten betreft hoofdzakelijk de huur van werklocatie voor medewerkers die in Hardenberg in dienst zijn en voor Ommen werken na vertrek uit gemeentehuis Ommen. In 2019 zijn deze kosten onderling vereffend.
6. De TUC Financiën, belastingen, verzekeringen, inkoop en personeel en salarisadministratie wordt gefaseerd ontvlochten. Met ingang van 2021 zijn de taakvelden PSA en inkoop ondergebracht bij het shared services center ONS.  De taakvelden financiën, belastingen en verzekeringen worden in de loopt van 2021 ontvlochten.
7. De TUC facilitaire zaken is met ingang van 2020 in goed overleg beëindigd. In 2020 en 2021 worden deze in eigen beheer uitgevoerd door meer formatieve inzet bij onze gastvrouwen/-heren en voor de catering externe inhuur van medewerkers. Doel is om voor de cateringtaken meer inzet te organiseren voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt.
8. De TUC front-office sociaal domein (Samendoen team en Werk en inkomen) is niet opgegaan zoals beoogd in een gezamenlijke entiteit met Hardenberg en derhalve eerst qua aansturing binnen de eigen organisatie gebracht.
9. Omgevingsvergunningen voor onderdeel bouwen zijn na de ontvlechting eerst ondergebracht in de eigen organisatie en vervolgens gefaseerd in 2020 overgedragen naar een DVO met de omgevingsdienst IJsselland behoudens de inzet van de Boa’s en coördinerende werkzaamheden. Opgemerkt wordt dat de raming van de kosten mede afhankelijk is van het aantal aanvragen om vergunningen.
10. Omgevingsvergunningen, toezicht en handhaving en advies milieutaken is overeenkomstig wettelijke verplichtingen al in 2017 (BOH) ondergebracht bij de omgevingsdienst IJsselland.
11. De totale kosten van een DVO/TUC bestaan uit zowel personeel gerelateerd kosten maar ook kosten verband houdende met de uitvoering van de taakvelden zoals bijdrage kapitaallasten ICT, tractiekosten, verzekeringen, onderhoud en licentiekosten.

Aanleiding

Bij de begrotingsvergadering van 12 november 2020 is raadsbreed een motie  over burgerinitiatieven aangenomen. Kern van de motie is de vraag waarom er zo weinig gebruik gemaakt wordt van het "1%-budget" in de begroting voor initiatieven uit de Ommer samenleving en hoe dit versterkt zou kunnen worden.  Door het college is aangegeven dat zij in januari a.s. met een voorstel komt om hier een betere invulling aan te geven.

Achtergrond

In het bestuursakkoord is opgenomen dat er voor het programma Interactief Ommen middelen beschikbaar worden gesteld voor uitbreiding van initiatieven uit de samenleving oplopend tot 1% van de begroting (470.000 euro structureel). Het bestuursakkoord beoogt het: "creëren van ruimte voor maatschappelijk initiatief".  In het rapport Berenschot wordt aangegeven dat het van belang is om hiervoor criteria te hebben. Dit beleidskader wil daartoe de basis geven.
Context: betrokken burgers vanuit drie perspectieven.
Betrokkenheid van inwoners vinden wij in Ommen van groot belang. Zowel in besluitvorming voor draagvlak van de besluiten als in de uitvoering. Passend in deze tijd is dat er ruimte wordt gegeven aan initiatieven. Betrokkenheid van burgers kan vanuit drie perspectieven worden bezien.

Vormen van inwonerbetrokkenheid

Burgerinitiatief

Het burgerinitiatief is in Ommen geregeld in een verordening. Het begrip als volgt gedefinieerd: een voorstel aan de raad om te beraadslagen en te besluiten over een door initiatiefgerechtigde geformuleerd initiatief. In de praktijk komt dit neer op een voorstel aan de raad om beleid te maken of vast te stellen. Voor de toepassing van een burgerinitiatief zijn spelregels vastgesteld. Hoewel er sinds 2016 een verordening burgerinitiatieven in onze gemeente bestaat is tot recent geen gebruik gemaakt van dit instrument. Onlangs is het eerste burgerinitiatief ingediend door een groep inwoners uit Beerzerveld. Het wordt de komende tijd in behandeling genomen.
De essentie van een burgerinitiatief is dat inwoners een onderwerp kunnen laten agenderen in de Gemeenteraad. Vervolgens is het aan de Raad om een beleidskeuze te maken. Je zou het inspreken door inwoners op onderwerpen die regulier in de Raad aan de orde komen kunnen zien als een vorm van reactief opereren. Bij een burgerinitiatief is een groep inwoners juist proactief: zij proberen een onderwerp zelf op de agenda te zetten en het gemeentelijk beleid aan te passen.

Maatschappelijk initiatief

Het maatschappelijk initiatief is vooral gericht op: het doen. Daarbij ondersteunt de gemeente initiatieven waardoor inwoners actief een bijdrage leveren aan het versterken van onze samenleving of de sociale cohesie. Het ondersteunen van maatschappelijk initiatief kent veel verschijningsvormen en kan bestaan uit bijvoorbeeld financiële ondersteuning maar ook ondersteuning in de vorm van beschikbaar stellen van ruimte en of ambtelijk capaciteit.  De meest gangbare vorm in Ommen is het ondersteunen van initiatieven met  een financiële bijdrage /subsidie.  Een andere vorm die inmiddels ook al bestaat is het ‘right to challenge’. Hierbij gaat het er om dat een groep bewoners gemeentelijke taken kan overnemen in de veronderstelling  dat het beter of goedkoper kan. Zo hebben inwoners van Ommen een stichting opgericht met het oog op het overnemen van de gemeente van de exploitatie van het openluchtbad Olde Vechte. Bij een ‘Right of Challenge’ ontstaat bij instemming feitelijk een andere relatie. In plaats van verhouding overheid-inwoner is dat veel meer een relatie van opdrachtgever-opdrachtnemer. Dit past helemaal in onze organisatiefilosofie Ommen 4.0. Ook hier is een aandachtspunt namelijk of het een initiatief is dat valt onder onze wettelijke taakuitvoering (dan wel bestaand beleid) of nieuw beleid is.

Beleidskader maatschappelijk initiatieven, de zeef van zeven

Om richting te geven aan de beoordeling van maatschappelijke initiatieven door het college is een door de gemeenteraad vastgesteld beleidskader van belang. Het beleidskader omvat de volgende  zeven ijkpunten:

1. Het initiatief  is gericht op leefbaarheid, versterken van maatschappelijke cohesie of sociale inclusie.
2. Het initiatief kan zijn een verzoek om een activiteit van de gemeente over te nemen, het zogenaamde ‘right to challenge’.
3. Initiatieven die in strijd zijn  met bestaande regels zijn uitgesloten. Initiatieven die in strijd zijn met bestaand gemeentelijk beleid kunnen eventueel als pilot wel in aanmerking komen.
4. Er is draagvlak gewenst, passend bij het doel.
5. Er is geen eigen financiële bijdrage vereist. Wel wordt uitgegaan van eigen  inzet, ook om elders fondsen te verwerven (sponsoring, crowdfunding). Commerciële activiteiten zijn uitgesloten.
6. Maatschappelijke initiatieven dienen zich te bewijzen. Ondersteuning is dan ook  incidenteel voor hooguit drie jaren. Na evaluatie kan structurele ondersteuning volgen, maar dan als begrotingsvoorstel aan de gemeenteraad.
7. Omdat het gaat om incidentele uitgaven zijn de regels voor aanvraag en  verantwoording beperkt.

Uitwerking

In de gemeente Ommen is al veel maatschappelijk initiatief. Veel hiervan wordt zonder overheidssteun uitgevoerd. Ook is er veel maatschappelijk initiatief waarvoor in de begroting structureel een bijdrage is opgenomen. Dit soort initiatief zien we op alle maatschappelijke aandachtsgebieden zoals welzijn, sport en cultuur. Daarnaast zijn er op breed terrein activiteiten in de gemeente die worden georganiseerd via een Plaatselijk Belang of een speeltuinvereniging.

In de gemeenteraad van 2 juli 2020 gaf de raad aan te willen streven naar structurele wijkbudgetten. Voor de hand liggend is om aan te sluiten bij de bestaande organisaties, dus de Plaatselijke Belangen en speeltuinverenigingen. In de deze perspectiefnota is het voorstel om de begrotingspost maatschappelijke initiatieven op te splitsen in een structureel deel dat wordt bestemd voor plaatselijke belangen, speeltuinverenigingen en reeds bestaand initiatieven. In het geval een initiatief zich leent voor structurele ondersteuning wordt afgewogen of elders in de begroting kan worden bespaard.

Daarnaast wordt voor € 235.000 budget mogelijk gemaakt voor nieuwe initiatieven die incidenteel (maximaal drie jaar) worden ondersteund. Het totale bedrag hiervoor wordt jaarlijks aangevuld vanuit de algemene reserve.  

Communicatie

In de raadsvergadering van 12 november 2020 werd gesproken over de al dan niet bekendheid van de mogelijkheid om maatschappelijk initiatief door de gemeente ondersteund te krijgen. De aanleiding hiervoor was het feit dat het beschikbare budget (oplopend tot € 470.000) niet volledig lijkt te worden benut. Als hierboven aangegeven kan een reden hiervoor zijn dat er al de nodige (ook structurele) maatschappelijke initiatieven zijn die door de gemeente ook financieel worden ondersteund.

Dat neemt niet weg dat tijdens de besprekingen over de transformatieagenda de aandacht is gevraagd voor de mogelijkheid van ondersteuning van maatschappelijke initiatieven door jongeren. Het college neemt zich dan ook voor om:

• Met de Plaatselijke Belangen en speeltuinverenigingen te spreken over de verdere invulling van het budget;
• Na verdere uitwerking maatschappelijk initiatief in gesprek te brengen met de adviesorganen zoals Participatieraad, Cultureel Platform Ommen en de Regiegroep Samen Fitter Verder;
• Na verdere uitwerking een intensieve informatiecampagne te starten op Ommer Nieuws en de sociale media;
• Met WIJZ een plan van aanpak te ontwikkelen voor gerichte aandacht onder jongeren.

Nog voor de zomer 2021 zullen we de gemeenteraad informeren over de stand van zaken.

De gemeenteraad gaf via verschillende moties en amendementen aan dat fietsen in de gemeente Ommen meer gestimuleerd mag worden en hogere prioriteit moet krijgen. Tijdens een informele bijeenkomst in februari 2019 is onder meer serieus gesproken over meedoen aan de ‘fietsstad van het jaar verkiezing’. De gemeenteraad nam op 7 november 2019 een motie aan voor het opstellen van een fiets- en voetpadenplan. Het stimuleren van fietsen past in het bestuursakkoord, waarin als ambitie en prioriteit staat een sterk en goed fietspadennetwerk te realiseren. De aanleg van veilige fietsverbindingen vergroot niet alleen de bereikbaarheid en de verkeersveiligheid van Ommen, maar beïnvloedt ook positief de gezondheid (bewegen), het klimaat (geen uitstoot) en de leefomgeving (geen verslechtering van lucht, geluid en trillingen).

Prioriteiten fietspadenplan

Parallel aan de in 2020 gevoerde discussie over de ontsluitingsstructuur van Ommen maakten we een start met het opstellen van een fietspadenplan. Het doel hiervan is het completeren van het noodzakelijke fietspadennetwerk in de gemeente Ommen via een meerjarig stappenplan. Daarin wegen we de verschillende wensen tegen elkaar af en doen we uitspraken over type maatregelen (fietspaden, fietsstraten of fietsstroken) op een specifieke route. Vooralsnog zijn dit de prioriteiten in het fietspadenplan:

•   utilitair gaat voor op recreatief,
•   routes van school (voorgezet onderwijs) naar thuis zijn belangrijk,
•   snelfietsroutes gaan voor op normale fietsroutes,
•   nieuw gaat voor op opwaardering van het bestaande,
•   (potentieel) veel gebruikte fietspaden gaan voor op (potentieel) weinig gebruikte fietspaden.

Deze prioriteiten verwerken we in een puntensysteem waarmee we de verschillende fietspaden onderling vergelijken (zie de sheets gepresenteerd tijdens de informele raadsbijeenkomst over het fietspadenplan). Het fietspadenplan biedt op dit moment nog geen concreet perspectief op welke fietspaden we de komende jaren oppakken. Volgens planning leggen we het plan voor de zomer voor aan de gemeenteraad.

Subsidie Rijk en provincie Overijssel

Het Rijk en de provincie Overijssel stimuleren het gebruik van de fiets als vervoersmiddel en het verbeteren van de verkeersveiligheid van fietsers en zijn bereid om hierin extra te investeren. Aan de hand van een concreet fietspadenplan kan de gemeente Ommen hier optimaal van profiteren. Er is echter altijd sprake van cofinanciering. De minimale subsidie die de provincie Overijssel verstrekt voor het verbeteren van de verkeersveiligheid van fietsers is 25% van de totale projectkosten. Afhankelijk van de omvang van het  project loopt deze subsidie op tot 50% en mogelijk 75% (bij snelfietsroutes). In sommige gevallen is wellicht cofinanciering door andere partijen mogelijk.

Relatief weinig eigen financiële middelen

Voor de daadwerkelijke uitvoering van het straks gerealiseerde, afgewogen fietspadenplan met duidelijke prioritering, zijn eigen financiële middelen nodig. Als we optimaal gebruik maken van de subsidiestromen, bereiken we met relatief weinig eigen middelen toch veel. Een voorbeeld hiervan is de noordelijke tak van de snelfietsroute. Voor deze fietsverbinding van de N340 tot het voorzieningencluster Dante stelde de provincie Overijssel een subsidie van 75% in het vooruitzicht. Hierdoor realiseren we een bijna 3 km lange verbinding (met fietsstraten en fietspaden) met een gemeentelijke bijdrage van ‘slechts’ € 270.000.

Reeds opgenomen projecten en financiën in perspectiefnota

Vooruitlopend op het fietspadenplan namen we in de perspectiefnota alvast de volgende fietsprojecten op:

-   Fietsverbinding realiseren Dante/snelfietsroute Ommen-Noord.
-   Vrijliggend fietspad realiseren langs de Chevallereaustraat.
-   Verbreden van het Stuwepad in Vilsteren.

Na vaststelling van het fietspadenplan in de zomer, verwachten we dat alle partijen snel tot de uitvoering willen overgaan. Daarom nemen wij alvast financiële middelen hiervoor op voor de jaren 2022 t/m 202.

Een eerste ruwe inschatting geeft aan dat ongeveer 22,5 km aan fietsverbinding duidelijk kwaliteitsverbetering behoeft. Uitgaande van een richtbedrag van ongeveer een € 60.000 per 100 strekkende meter nieuw fietspad, leidt dit tot een investering van € 13,5 miljoen. Zo’n forse investering vraagt om een gespreide aanpak.

Om het fietsnetwerk de komende jaren substantieel te verbeteren, ramen we een jaarlijks investeringsbudget van € 300.000 over de periode 2022 t/m 2024. Met deze financiële middelen en de cofinanciering vanuit Rijk en provincie, kunnen we jaarlijks 1 tot 1,5 km fietspad verbeteren of wellicht 2 km snelfietsroute realiseren. Wanneer er sprake is van een mix aan maatregelen (nieuwe fietspaden realiseren, oude fietspaden en/of fietsstraten optimaliseren) maken we meer kilometers voor hetzelfde bedrag.

Rekenvoorbeelden realisatie substantiële projecten

Met een eigen jaarbudget over de periode 2022 t/m 2024 van € 300.000, slim gecombineerd met subsidie is het jaarlijks mogelijk om substantiële projecten te realiseren, zoals bijvoorbeeld:

-   Een vrijliggend fietspad langs de Haarsweg van de rotonde tot aan de sportvelden.
-   Aanleg van gedeelte van de snelfietsroute tussen de H. Mulertbrug en Arriën (zonder grondkosten).
-   Een fietspad langs de Lemelerweg tussen de N341 en de bebouwde kom (zonder grondkosten).

Rekenvoorbeelden:

* Globale kostenraming zonder grondaankoop en aanpassingen aan kunstwerken.